Esperanto yapay bir dildir. Yapay dil nedir? Yapay diller doğal dillerin aksine kaynağı belli olan dillerdir. Dil gündelik hayat içerisinde evrimleşip dönüşmez. Dili yapılandıran kişi, kişiler ya da komisyonlar vardır. Bu dilleri oluşturmadaki amaç; Esperanto’daki gibi adil bir uluslararası iletişim dili tasarlamak da olabilir, fantastik bir evren için yeni bir dil kurgulamak da olabilir. Ancak biz bu yazıda en yaygın kullanılan yapay dil olan Esperanto’nun üzerinde duracağız.

Esperanto en yaygın kullanılan yapay dil olmakla birlikte bilinen en erken yapay diller 12. yüzyılda Bingenli Hildegard tarafından yapılan Lingua Ignota ile birlikte 16. yüzyılda Muhyî-i Gülşenî tarafından yapılan Bâleybelen‘dir. Ayrıca 1879 yılında Alman din adamı Johann Martin Schleyer tarafından oluşturulan ve zamanında yüz binlerce kişiye ulaşmış ve kurultaylar yapmış bir dil olan Volapük de var.

Esperanto Dili

Esperanto dili Polonyalı göz doktoru Ludwik Lejzer Zamenhof tarafından icat edilmiş yapay bir dil. Dilin yapısı ve kurallarıysa Fundamento de Esperanto  -Esperanto’nun Temeli kitabında açıklanıyor. Asıl amacı uluslararası iletişim dili olmak olan bu dil, amacına ulaşamamış olsa da  yapay diller arasında en çok konuşanı bulunan dildir.

Zamenhof çocukluğundan itibaren farklı dilleri konuşan insanların daha iyi anlaşabilmesi için uluslararası kolay anlaşılır yapay bir dil oluşturma fikrine sahipmiş. İlk başta Latince veya Yunanca dillerinden birisini sadeleştirmeyi düşünse de daha sonrasında yeni bir dil inşa etmenin daha kolay olacağına ikna olmuş.

Ludwik Lejzer Zamenhof

İcat ettiği bu dil; değişmeyen, 16 ana kuralı olan ve istisnaları olmayan Esperanto dili. Dilin istisnalara kapalı bu yapısı zaten dilin ortak iletişim dili olma potansiyeli açısından büyük öneme sahip.

Bu fikir Avrupa’da belli oranda bir karşılık buldu. Esperanto öğrenmiş bazı kişiler birçok yerde önemli mevkiler edindi. Zamenhof da 14 kez Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterildi.

Peki İngilizce?

Evet, artık günümüzde evrensel diyebileceğimiz lingua franca İngilizce. İngilizce’nin günümüzde yaygın bir ortak iletişim dili olmasının çok somut ve gerçek nedenleri olmakla birlikte bunun sadece kültürel değil; politik, ekonomik bir egemenliğin de göstergesi olması durumu söz konusu. Ve bir taraftan da ikili iletişimde anadili İngilizce olanların iletişimde daha imtiyazlı bir konumu var.  Esperanto’nun temelindeyse kültürlerden birisinin baskınlığı olmadan daha eşit bir düzlemde iletişimi gerçekleştirebilmek asıl hedef. Milletler arası ve tarafsız bir dil yaratılması amacı söz konusu.

Hatta Milletler Cemiyetinde neredeyse Esperanto öğreniminin teşvik edileceği bir dönem de var. Ancak Fransızca’nın baskın olduğu bu dönemde bu teşvik hareketleri, Fransa’nın vetosuyla karşılaşacak. Çünkü, tarafsız eşitlikçi bir dilin uluslararası alanda kullanılması durumu hegomonik bir bağlamda kendi dilini diğer milletlere konuşturma motivasyonuyla çelişen bir noktada.

Kaynak: esperanto.org.uk

Duolingo ve Ana Dil Olarak Esperanto

Kaynak: memrise.com

İcat edilmesi eskilere dayansa da Esperanto internetle birlikte kendine yeni bir kanal buldu. Dünya genelinde en popüler dil öğrenme uygulamalarından birisi olan Duolingo, 2014’te ilk Esperanto versiyonunu yaptı. Bugün bu dili konuşanların sayısı 2 milyon civarında. Duolingo üzerindense Esperanto kursuna 1 milyondan fazla kişinin kayıt yaptığı söylenmekte.

Esperanto toplantılarında tanışmış ve bildikleri ortak tek dil Esperanto olan çiftlerin çocuklarının ise ana dili Esperantodur. Bu da bildiğimiz kadarıyla yaklaşık 1000 kadar insandır.

Rose Adası Cumhuriyeti

Rose Adası Cumhuriyeti Esperanto’nun resmi dil olduğu ilk ve tek devlet. 1968 yılında İtalyan mühendis Giorgia Rosa Adriyatik Denizi’nde bir platformun üzerine küçük bir ada inşa eder. Birleşmiş Milletler’e tanınma başvurusu yapılmasıyla birlikte İtalya’nın dikkati bu küçük ada devletinin üzerine çekiliyor. Kısa bir süre bağımsız kalan devlet, 13 Şubat 1969’da İtalyan Donanması tarafından işgal edilip  havaya uçurulmuştur.

Rose Adası Bayrağı – Kaynak: tr.wikipedia.org

Ayrıca bu küçük, yapay adanın hikayesinin anlatıldığı Netflix yapımı bir de film vardır.

KAYNAKÇA

Bu içeriğin her türlü sorumluluğu ve hakları, yazar(lar)ına aittir.
Bu içerik, Temsil.org editör ekibinin ve bu sitedeki diğer içerik üreticilerinin görüşlerini yansıtmaz.